Soorten klarinetten
De klarinet is een houten blaasinstrument met een lange geschiedenis. Het instrument werd uitgevonden in Duitsland in de late 17e eeuw door Johann Christoph Denner, die het ontwikkelde uit eerdere instrumenten zoals de chalumeau. In de 18e eeuw werd de klarinet populair in klassieke muziek en werd het een vast onderdeel van het orkest.
In de 19e en 20e eeuw werd de klarinet verder ontwikkeld en verbeterd, en werd het gebruikt in verschillende muziekstijlen, waaronder jazz en volksmuziek. Tegenwoordig is de klarinet een van de meest populaire blaasinstrumenten ter wereld en wordt het bespeeld door amateurs en professionals in allerlei soorten en maten en in veel verschillende muziekgenres.
De bes- en A-klarinet is het beeld dat je in je hoofd hebt wanneer je het woord klarinet hoort. Verder heb je misschien ook al vaker een bas- of alt-klarinet gezien. Maar heb je al ooit van de basset-hoorn, de contrabass-klarinet of de octo-contra-alt klarinet gehoord? We hebben ze allemaal netjes voor je op een rijtje gezet.
Gebruikelijke klarinetten
Es-klarinet
De doordringende toon van de Eb-klarinet in de hogere registers dient in het symfonieorkest ter ondersteuning van de piccolo en de hoge tonen van dwarsfluiten, waardoor de orkestklank briljanter worden. De esklarinet wordt ook gebruikt wanneer extra hoge klarinetpartijen vereist zijn, die moeilijk te bereiken zijn met een normale Bes-klarinet qua intonatie.
Bes-klarinet
Met het woord klarinet bedoel je vaak alleen dit lid van de klarinetfamilie. De bes-klarinet is veruit het populairste instrument uit de klarinet familie. De bes-klarinet is terug te vinden in bijna elk soort muziek; van klassiek tot rock en van Mozart tot Radiohead.
A-klarinet
De A-klarinet is een standaard orkestinstrument dat naast de besklarinet wordt gebruikt. Het is vooral vereist in oudere, Europese klassieke muziek. Elke serieuze klassieke klarinettist zal zowel een Bes- als een A-klarinet bezitten, en koffers waar beide instrumenten in passen zijn gebruikelijk.
Alt-klarinet
De alt-klarinet wordt vaak gebruikt in harmonieorkesten, klarinetensembles en enkelrietorkesten. De alt-klarinet heeft meestal een extra klep waardoor hij een lage Es kan spelen. Het verschilt op dit punt van de bassethoorn in F, waardoor noten kunnen worden gespeeld tot aan de lage C. De hedendaagse alt-klarinet is gestemd in Es. Qua stemming is de alt-klarinet een octaaf lager dan de es-klarinet. Luister hier naar Viktor's Tale van John Williams gespeeld door het Claribel Clarinet Choir.
Bas-klarinet
De bas-klarinet in Bes, die een octaaf lager klinkt dan de bes-klarinet, is vooral thuis in orkesten en symfonische blaasmuziek, en af en toe in de jazz. Door de combinatie van metaal en hout hebben ze samen met de alt-klarinet een unieke sound. Het toonhoogtebereik van de bas-klarinet wordt vaak uitgebreid tot voorbij de lage e tot een maximum van c. Luister hier naar een cover van 'Old town road' door 5 bas-klarinetten.
Minder voorkomende klarinetten
Piccolo-klarinet
Piccolo-klarinetten zijn zeldzaam en worden ook octaafklarinetten of sopraninoklarinetten genoemd. Er zijn verschillende stemmingen piccolo-klarinetten, ze worden gemaakt in As, G en F. Hiervan is de As-klarinet de meest gebruikte.
De As-klarinet is een kleine septiem hoger dan de Bes-klarinet gestemd. De laagste noot, E, klinkt als een concert-midden-C, hetzelfde als veel concertfluiten. As-klarinetten, kwamen voor in Europese harmonieorkesten, vooral in Spanje en Italië, tot het midden van de 20e eeuw. Tegenwoordig worden ze nog af en toe gebruikt in verschillende opera's van Verdi.
Luister hier naar Alessandro MARCELLO met het Concerto in d-klein.
C-klarinet
C-klarinetten worden tegenwoordig bijna niet meer gebruikt in symfonieorkesten. De C-klarinet werd in de 19e eeuw veel gebruikt. Tegenwoordig is het echter het enige niet-transponerende familielid dat nu wordt vervangen door een Bb-klarinet.
D-klarinet
De D-klarinet, die bijvoorbeeld te vinden was in het barokklarinetconcert van Johann Melchior Molter of in de Weense dansmuziek (Johann Strauss), wordt nu grotendeels vervangen door de Es-klarinet, maar deze kan niet alle lage noten spelen. Luister hier naar Little Till Eulenspiegel Duo for two D clarinets door Helena Riedl & Manuel Gangl
Basset-klarinet
De basset-klarinet is vergelijkbaar met de gewone klarinet, maar langer en met extra kleppen om meerdere extra lage noten te kunnen spelen. De gelijknamige basset-hoorn is ook een klarinet die is uitgebreid in de lage tonen, maar is gestemd in een lagere toonsoort (meestal in F). Basset-hoorns waren er eerst en inspireerden ongetwijfeld de basset-klarinet.
De basset-klarinet is vooral geassocieerd met de naam van de virtuoze klarinettist Anton Stadler (1753-1812), een tijdgenoot en vriend van Mozart. Voor dit instrument componeerde Mozart zijn Kwintet met klarinet in A groot, K.581 en het Klarinetconcert in A groot, K.622.
Basset-hoorn
De basset-hoorn hoort bij de klarinetfamilie. Het wordt tegenwoordig weinig gebruikt, behalve voor het spelen van het klassieke repertoire. De meest voorkomende en beoefende basset-hoorn is die met een koperen beker.
Mozart was erg onder de indruk van de klarinetfamilie en de basset-hoorn. Mozarts eerste gebruik van de basset-hoorn was de Serenade KV 361 no 10 in Bes, genaamd "Gran partita". In dit stuk gebruikt hij dertien blaasinstrumenten, waaronder twee klarinetten in Bes en twee basset-hoorns. Mozart gebruikte de basset-hoorn (evenals de basset-klarinet) in veel van zijn kamermuziekstukken voor blaasinstrumenten.
Luister hier naar het Lotz Trio met die Zuberflöte: Marsch der Priester.
Contra-altklarinet
De Contra-altklarinet wordt vaak gebruikt in een klarinetensemble en in een enkelrietorkest. Heel af en toe vind je er een in een harmonieorkest. Contra-altklarinetten die tegenwoordig gebruikt worden hebben een systeem dat is afgeleid van het Boehm-systeem. Eerdere modellen hebben ook wel een systeem gebaseerd op het Oehler-systeem. De Contra-altklarinet is gestemd in Es en speelt een octaaf lager dan de alt-klarinet. Om een idee te krijgen hoe de contra-altklarinet klinkt kun je hier luisteren naar een solo van Brandon Evans.
Contrabas-klarinet
De contrabas-klarinet wordt vaak gebruikt in een klarinetensemble en in een enkelrietorkest. Het maakt het mogelijk om samen een voorbeeldige ondersteuning te krijgen die het harmonische van de andere instrumenten naar voren brengt. De contrabas-klarinet is gestemd in Bes en speelt een octaaf lager dan de bas-klarinet. Luister hier naar een solostuk van Giacinto Scelsi gespeeld door Jason Noble.
Octocontra-altklarinet
De octocontra-altklarinet is het op een na grootste lid van de klarinetfamilie. Het instrument is twee octaven lager dan de altklarinet.
Luister hier naar Brandon Evans met een solo voor octocontra-altklarinet.
octocontrabasklarinet
De octocontrabasklarinet, of subcontrabasklarinet, is het grootste, langste en laagste lid van de klarinetfamilie. Het is een octaaf lager gestemd dan de contrabasklarinet, of drie octaven lager dan de standaard Bes klarinet. Deze subcontrabasklarinet is 2,5 m hoog.
Luister hier naar een duet met octocontra-altklarinet en octocontrabasklarinet.
De octo-contra instrumenten werden gebouwd door de G. Leblanc Corporation. Van elk bestaat maar een instrument. Deze zijn te vinden in een museum in La Couture-Boussey, Frankrijk, waar Leblanc werd opgericht.